Ύλη Ιστορίας Γ’ Γυμνασίου 2024 – 2025

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Ανάπτυξη επιστημών κατά τον 17ο αι. (απλή αναφορά)
• β) Το κίνημα του Διαφωτισμού, οι κυριότεροι εκπρόσωποι και τρόποι διάχυσης των διαφωτιστικών ιδεών
• γ) Τομείς ενδιαφέροντος των Διαφωτιστών
• δ) Αποδοχή του διαφωτιστικού κινήματος από τους ηγέτες και την κοινωνία της εποχής (απλή αναφορά)

Λέξεις κλειδιά: λογική (ορθολογισμός), διάκριση εξουσιών, κοινωνικό συμβόλαιο, εγκυκλοπαίδεια, φωτισμένη δεσποτεία

Προτεινόμενη δραστηριότητα

–    Συνθετική παρουσίαση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών απόψεων των διαφωτιστών από τις πηγές αρ. 3 (α & β), 4 και 6 του σχολικού βιβλίου.

• α) Χαρακτήρας και αιτήματα της επανάστασης
• β) Αφορμή για την έκρηξη και αποτελέσματα του «πολέμου της ανεξαρτησίας»
• γ) Πολιτειακό σύστημα των Η.Π.Α.

Λέξεις κλειδιά: αγγλική κηδεμονία, αμερικανική εθνική συνείδηση, Διακήρυξη Ανεξαρτησίας

Ενιαία διδασκαλία με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Κοινωνική διαστρωμάτωση στη Γαλλία στα τέλη του 18ου αιώνα, δομικά και συγκυριακά προβλήματα / αιτίες και αφορμή επανάστασης
• β) Μετάβαση από τη συνέλευση των τριών τάξεων στη Συντακτική συνέλευση γ) Διάκριση των εξουσιών στο Σύνταγμα του 1791
• δ) Ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις της Νομοθετικής Συνέλευσης ε) Ρόλος του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και των λεσχών
• στ) Αποφάσεις της Συμβατικής Συνέλευσης ζ) Περίοδος Τρομοκρατίας και Ροβεσπιέρος
• η) Διευθυντήριο και Ναπολέων (απλή αναφορά)

Λέξεις κλειδιά: Όρκος του Σφαιριστηρίου, Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, συνταγματική μοναρχία, αβασίλευτη δημοκρατία, περίοδος Τρομοκρατίας, Διευθυντήριο

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Άσκηση/δραστηριότητα 1 (ενότητα 3) του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ. Ενότητα 6: Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη

Διδασκαλία της υποενότητας «Το συνέδριο της Βιέννης»

Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας 6, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:

• α) τις πολιτικές διεκδικήσεις και την ανάπτυξη των εθνικών ιδεολογιών (αρχή των εθνοτήτων) του 19ου αι.
• β) τις εθνικές διεκδικήσεις

Λέξεις κλειδιά: Συνέδριο της Βιέννης, Ιερή Συμμαχία, Παλινόρθωση, ατομικές ελευθερίες, πολιτικά δικαιώματα, αρχή των εθνοτήτων, καρμπονάροι

Προτεινόμενη δραστηριότητα

– Εύρεση ομοιοτήτων-διαφορών ανάμεσα στις επαναστατικές κινήσεις των ετών 1820- 1821. Προϊδεασμός για τον χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ. Ενότητα 7: Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες

Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας 5, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:

• α) την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις οικονομικές διαφοροποιήσεις στον ελλαδικό χώρο κατά τις αρχές του 19ου αιώνα
• β) τα κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας
• γ) τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, τους κύριους εκπρόσωπους του και τις αντιδράσεις των συντηρητικών κύκλων

Διδασκαλία της ενότητας 7 με έμφαση στην ιδεολογική βάση, το οργανωτικό σχήμα και τις στρατιωτικές ενέργειες της Φιλικής Εταιρείας.

Λέξεις κλειδιά: ορθόδοξη εκκλησία, Φαναριώτες, προεστοί, έμποροι/καραβοκύρηδες, κλέφτες,    αρματολοί,    παροικιακός    ελληνισμός,    Νεοελληνικός    Διαφωτισμός,    Ρ. Βελεστινλής, Αδ. Κοραής, Φιλική Εταιρεία, Αόρατη Αρχή, Αλ. Υψηλάντης, Ιερός Λόχος 

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Εντοπισμός των επιρροών του ευρωπαϊκού στον νεοελληνικό Διαφωτισμό με βάση την πηγή αρ. 3 (α & β) της ενότητας 1 του σχολικού βιβλίου και την πηγή αρ. 3 της ενότητας 5 του σχολικού βιβλίου.

– Αναζήτηση διαφωτιστικών επιρροών στην επαναστατική προκήρυξη της Φιλικής

Εταιρείας (πηγή αρ. 2 της ενότητας 7).

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Ευνοϊκοί παράγοντες για την κήρυξη της επανάστασης του 1821
• β) Φάσεις της επανάστασης (απλή αναφορά με χρήση πίνακα ή χάρτη)

Λέξεις κλειδιά: ένοπλα ελληνικά σώματα, αντίδραση των Οθωμανών

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–     Συζήτηση για τη σημασία των συμβολισμών κατά τη διάρκεια επαναστατικών κινήσεων και τη δημιουργία εθνικών μύθων, με αφόρμηση το εικαστικό έργο του Θ. Βρυζάκη, Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της επανάστασης.

–  Άσκηση/δραστηριότητα 2 του σχολικού βιβλίου.

–   Σχολιασμός της σχέσης της Ελληνικής Επανάστασης με τη Γαλλική, με βάση την πηγή αρ. 2, του σχολικού βιβλίου.

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

α) Τοπικοί οργανισμοί (απλή αναφορά)

β) Εθνοσυνελεύσεις, Συντάγματα, διάκριση εξουσιών γ) Εμφύλιοι πόλεμοι: αίτια, φάσεις και αντίπαλοι

Λέξεις κλειδιά: Τοπικοί Οργανισμοί, Εθνοσυνελεύσεις, Σύνταγμα της Επιδαύρου, Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–   Εντοπισμός των επιρροών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στα Ελληνικά Συντάγματα (πηγές αρ. 2 και 4 του σχολικού βιβλίου).

–   Σχολιασμός των εμφύλιων συγκρούσεων, με βάση την πηγή αρ. 3 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ. Ενότητα 10: Ελληνική Επανάσταση και Ευρώπη

Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:

• α) τις πρώτες προσπάθειες των Ελλήνων να εξασφαλίσουν την ηθική και υλική βοήθεια των Ευρωπαίων
• β) τις διακυμάνσεις της ευρωπαϊκής διπλωματίας
• γ) το κίνημα του φιλελληνισμού
• δ) την πορεία προς την ίδρυση ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους (έμφαση)

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–   Αξιοποίηση του εικαστικού έργου του Θ. Βρυζάκη, Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, https://maccunion.files.wordpress.com/2013/03/161.jpg προκειμένου να σχολιαστεί η αντιμετώπιση των φιλελλήνων από τους ελληνικούς πληθυσμούς.

–  Τεκμηρίωση της άποψης του ιστορικού Hobsbawm (πηγή αρ. 3 του σχολικού βιβλίου) σχετικά με τη σημασία της Ελληνικής Επανάστασης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ. Ενότητα 12: Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης

Συνοπτική παρουσίαση, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:

• α) το φαινόμενο της βιομηχανικής επανάστασης και τις διαφοροποιήσεις στην οικονομία, την επιστήμη και την κοινωνία κατά την πρώτη φάση της
• β) την εξάπλωση και ωρίμανσή της από τα μέσα του 19ου αι., τις νέες μορφές  ενέργειας, τις αλλαγές σε επικοινωνίες, συγκοινωνίες
• γ) τον οικονομικό φιλελευθερισμό, τον καπιταλισμό, τα μονοπώλια

Λέξεις κλειδιά: αλλαγές στις διαδικασίες παραγωγής, χρήση νέων μηχανών, δημιουργία μεγάλων εργοστασίων, συγκέντρωση κεφαλαίων, ανακάλυψη φυσικών νόμων, ενίσχυση αστικής τάξης, μορφές ενέργειας, επικοινωνία, συγκοινωνίες και εμπόριο, καπιταλισμός και οικονομικός φιλελευθερισμός

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Σχολιασμός της πηγής αρ. 3 (ενότητα 12) του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ. Ενότητα 13: Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) πληθυσμιακές μεταβολές (απλή αναφορά)
• β) κοινωνικοί μετασχηματισμοί (απλή αναφορά στις κοινωνικές ομάδες)
• γ) σοσιαλιστικές θεωρίες, ανάπτυξη του συνδικαλισμού, πολιτική οργάνωση των εργατών, κίνημα για τη χειραφέτηση των γυναικών

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Άσκηση/δραστηριότητα 2 του βιβλίου.

–       Ίδρυμα της Βουλής, Δημοκρατία και Εκπαίδευση, «Γυναίκες, το μισό της ανθρωπότητας», Παιδαγωγικά Εργαστήρια: Εργαστήρι 1 – Φύλλα εργασίας 1, 2, https://foundation.parliament.gr/sites/default/files/2020-09/2_7women.pdf

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ. Ενότητα 15: Αποικιοκρατία και αποικιακοί ανταγωνισμοί Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Ιμπεριαλισμός και αποικιοκρατία β) Κύρια αίτια
• γ) Κοινωνική βάση της αποικιοκρατίας
• δ) Αποικιακή εξάπλωση (απλή αναφορά)
• ε) Αποτελέσματα της αποικιοκρατίας

Λέξεις κλειδιά: αποικιοκρατία, ιμπεριαλισμός

Προτεινόμενη δραστηριότητα

–   Σύγκριση του χάρτη της Αφρικανικής ηπείρου της περιόδου της αποικιοκρατίας με σημερινό χάρτη και εξαγωγή συμπερασμάτων.

α) Εσωτερική πολιτική του Ι. Καποδίστρια:

–  Πολίτευμα και Διοίκηση

–  Ένοπλες δυνάμεις, πειρατεία

–  Κρατικό ταμείο, Νόμισμα-Φοίνικας, λιτότητα δαπανών, εκσυγχρονισμός γεωργίας

–  Εκπαίδευση-βασικές σπουδές και επαγγελματική κατάρτιση

β) Εξωτερική πολιτική του Ι. Καποδίστρια:

–  Εθνική Ανεξαρτησία και διεύρυνση συνόρων

γ) Συγκεντρωτική διακυβέρνηση: Οι φίλοι και οι εχθροί. Ο ρόλος της Αντιπολίτευσης και η δολοφονία του Ι. Καποδίστρια

Λέξεις κλειδιά: συγκεντρωτική διακυβέρνηση, αντικαποδιστριακές κινήσεις, φοίνικας, Λόχος Ευελπίδων, Ορφανοτροφείον της Αίγινας, αλληλοδιδακτικά σχολεία, Πρότυπον Αγροκήπιον, χειροτεχνεία

Άσκηση/δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. Ενότητα 18: Από την άφιξη Όθωνα (1833) ως την 3η Σεπτεμβρίου 1843

Συνοπτική διδασκαλία των υποενοτήτων «Η εκλογή και η άφιξη του Όθωνα στην Ελλάδα» και «Η περίοδος της Αντιβασιλείας (1833-1835)» με απλή αναφορά στην εκλογή και άφιξη του Όθωνα και στο ρόλο της Αντιβασιλείας.

Προτεινόμενη δραστηριότητα

–   Εντοπισμός των διαφορετικών απόψεων για το έργο της Αντιβασιλείας στις πηγές του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. Ενότητα 19: Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του Όθωνα (1862)

Ενιαία διδασκαλία με έμφαση στα εξής σημεία:

• α) Περίοδος απόλυτης μοναρχίας
• β) 3η Σεπτεμβρίου 1843 (αίτια, πρωταγωνιστές, γεγονότα, αποτέλεσμα) γ) Συνταγματική μοναρχία, διάκριση εξουσιών
• δ) Λειτουργία πολιτεύματος
• ε) Μεγάλη Ιδέα-Κωλέττης, αλυτρωτισμός
• στ) Αυτόχθονες-ετερόχθονες (απλή αναφορά)
• ζ) Κριμαϊκός Πόλεμος και ο Ελληνισμός (απλή αναφορά)
• η) Η έξωση του Όθωνα (απλή αναφορά).

Λέξεις κλειδιά: Απόλυτη Μοναρχία, Επανάσταση 3ης Σεπτεμβρίου 1843, Συνταγματική Μοναρχία, Μεγάλη Ιδέα, αλυτρωτισμός, έξωση

–   Ασκήσεις/δραστηριότητες 1 και 2 της Ενότητας 19 του σχολικού βιβλίου (με επιλογή σημείων και γλωσσική εξομάλυνση).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. Ενότητα 20: Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909)

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Ανάρρηση στον θρόνο του Γεωργίου Α΄ και ενσωμάτωση των Επτανήσων
• β) Το Σύνταγμα του 1864
• γ) Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις:

–  Αλ. Κουμουνδούρος

–  Προβλήματα κοινοβουλευτισμού και αρχή της δεδηλωμένης

–  Δικομματισμός

–  Πρόγραμμα Χ. Τρικούπη και Θ. Δηλιγιάννη

• δ) Η πορεία προς την οικονομική και εθνική κρίση (απλή αναφορά)
• ε) Ο πόλεμος του 1897 και οι πολιτικές εξελίξεις έως το 1908

Λέξεις κλειδιά: Βασιλευόμενη Δημοκρατία, Κοινοβουλευτισμός, Αρχή Δεδηλωμένης, Δικομματισμός, εκσυγχρονισμός, πτώχευση, Δ.Ο.Ε.

Προτεινόμενη Δραστηριότητα

–    Παιχνίδι ρόλων: Πολιτική αντιπαράθεση (debate) οπαδών του Τρικούπη και του Δηλιγιάννη, ενόψει επικείμενων εκλογών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. ΕΝΟΤΗΤΑ 23: Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα

Συνοπτική παρουσίαση, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να γνωρίσουν:

• α) την εξέλιξη της έκτασης και του πληθυσμού του Ελληνικού κράτους
• β) τον αγροτικό τομέα: εθνικές γαίες, μικρός κλήρος, μονοκαλλιέργεια, σταφιδική κρίση (βασική αιτία μετανάστευσης αγροτών σε ΗΠΑ), τσιφλίκια Θεσσαλίας, αγώνας κολίγων, Κιλελέρ)
• γ) τον τριτογενή τομέα: εμπόριο, ναυτιλία, πλούσιες εμπορικές παροικίες, τραπεζικό σύστημα, έργα υποδομής για τις μεταφορές, αστικοποίηση κυρίως λόγω ανάπτυξης του τριτογενούς τομέα
• δ) τη βιομηχανία: χαμηλή ανάπτυξη, επενδύσεις Ελλήνων κεφαλαιούχων εξωτερικού, μικρή αριθμητικά εργατική τάξη, εμφάνιση εργατικού συνδικαλισμού
• ε) το γυναικείο ζήτημα: έμφαση στο αίτημα της εκπαίδευσης

Προτεινόμενες δραστηριότητες

– Άσκηση/δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ. Ενότητα 27: Το κίνημα στο Γουδί (1909)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ. Ενότητα 28: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός: η βενιζελική πολιτική της περιόδου 1910-1912

Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Αιτήματα Στρατιωτικού Συνδέσμου, Κίνημα στο Γουδί, συλλαλητήριο 14ης Αυγούστου (απλή αναφορά),
• β) Κύριες μεταρρυθμίσεις της Αναθεωρητικής Βουλής
• γ)    Ίδρυση    των    δύο    νέων    κομμάτων    αρχών:    Κόμμα    φιλελευθέρων,   Κόμμα Κοινωνιολόγων
• δ) Προετοιμασία για τις εθνικές διεκδικήσεις

Λέξεις κλειδιά: Στρατιωτικός Σύνδεσμος, κίνημα στο Γουδί, Αναθεωρητική Βουλή, κόμμα Φιλελευθέρων, Κόμμα Κοινωνιολόγων

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Καταγραφή των προβλημάτων του ελληνικού κράτους των αρχών του 20ου αι.

–  Συζήτηση για τον ρόλο του Ελευθερίου Βενιζέλου στην ανασυγκρότηση της χώρας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. Ενότητα 22. Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ. Ενότητα 29: Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ. Ενότητα 30: Η Ελλάδα και τα Βαλκάνια μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους

Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Το Κρητικό ζήτημα (ορισμός), σ. 64
• β) Τα νέα κράτη-έθνη των Βαλκανίων (απλή αναφορά, με τον χάρτη της σ. 66), ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν την ανάδυση των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων των βαλκανικών κρατών.
• γ) Μακεδονικό ζήτημα και μακεδονικός αγώνας
• δ) Κίνημα των Νεοτούρκων
• ε) Αίτια των Βαλκανικών Πολέμων
• στ) Συμμαχίες-αντίπαλοι στις δύο φάσεις των Βαλκανικών πολέμων
• ζ) Γεγονότα (απλή αναφορά/σχεδιάγραμμα)
• η) Αποτελέσματα Συνθήκης Βουκουρεστίου, προοπτικές Νέων Χωρών – εξωτερική πολιτική.

Λέξεις κλειδιά: Κρητικό ζήτημα, Μακεδονικό ζήτημα, κομιτατζήδες, κίνημα Νεοτούρκων, Συνθήκη Βουκουρεστίου, απελευθέρωση Θεσσαλονίκης, νέα σύνορα Ελλάδος, Νέες Χώρες

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–    Ανάδειξη των διαστάσεων του μακεδονικού αγώνα μέσα από τον σχολιασμό των πηγών 1α και 1β (ενότητα 22) του σχολικού βιβλίου.

–  Άσκηση/δραστηριότητα 1 (ενότητα 29) του σχολικού βιβλίου.

–  Ασκήσεις/δραστηριότητες 1 και 3 (ενότητα 30) του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ. Ενότητα 31: Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

α) Τα αίτια, η αφορμή

β) Τα αντίπαλα στρατόπεδα στην έναρξη του πολέμου

γ) Προσχωρήσεις/αποχωρήσεις (Τουρκία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Ρωσία, ΗΠΑ), κύρια μέτωπα (ανατολικό, δυτικό), (απλή αναφορά)

γ) Οι επιχειρήσεις το 1916, Η καμπή του 1917 (απλή αναφορά)

δ) Το τέλος του πολέμου

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

–  Άσκηση/ δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.

–  Σχολιασμός της εικόνας αρ. 3 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ. Ενότητα 32: Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – Ο Εθνικός Διχασμός

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Οι θέσεις Βενιζέλου – Κων/νου και η σύγκρουσή τους
• β) Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (απλή αναφορά)
• γ) Οι Επίστρατοι και το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας
• δ) Προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης και Εθνικός Διχασμός
• ε) Επέμβαση της Αντάντ, έξωση του Κων/νου, ανάληψη της εξουσίας από τον Βενιζέλο (απλή αναφορά).

Λέξεις κλειδιά: Εθνικός Διχασμός, Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης, Κράτος των Αθηνών

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–   Σχολιασμός των πηγών του σχολικού βιβλίου, ώστε να αναδειχθεί η στάση των δύο εμπλεκομένων (βασιλιά-Βενιζέλου) στο ζήτημα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

–  Άσκηση/ δραστηριότητα 3 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ. Ενότητα 33: Η ρωσική Επανάσταση Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος
• β) Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917 (απλή αναφορά)
• γ) Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917
• δ) Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση (απλή αναφορά)
• ε) Η ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης (απλή αναφορά)
• στ) Η επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Ευρώπη

Λέξεις κλειδιά: Τσαρικό καθεστώς, μπολσεβίκοι, Οκτωβριανή επανάσταση, σοβιέτ, κομμουνιστικά κόμματα

–     Άσκηση/δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.

–      Ποιες από τις διακηρύξεις και τα μέτρα που πήραν οι μπολσεβίκοι σχετίζονται με τις διακηρύξεις και τα μέτρα που είχε πάρει η Γαλλική Επανάσταση;

–     Συζήτηση για την Οκτωβριανή Επανάσταση και τη σημασία της.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ. Ενότητα 34: Η λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι μεταπολεμικές ρυθμίσεις

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Αρχή της Αυτοδιάθεσης των λαών («14 σημεία») (απλή αναφορά)
• β) Συνθήκη Βερσαλλιών
• γ) Συνθήκη Σεβρών
• δ) Κοινωνία των Εθνών

Λέξεις κλειδιά: αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, τα «14 σημεία» του Γουίλσον, Συνθήκη Βερσαλλιών, Συνθήκη Σεβρών, Κοινωνία των Εθνών.

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

–     Ασκήσεις/δραστηριότητες 1 και 2 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ. Ενότητα 36. Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου.

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) οι διωγμοί του ελληνισμού και τα αίτια τους
• β) η «αυτοδιάθεση των λαών» και το κίνημα αυτονόμησης του Πόντου

Λέξεις κλειδιά: τάγματα εργασίας, ποντοαρμενικό κράτος.

Προτεινόμενη δραστηριότητα

–  Άσκηση/δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ. Ενότητα 35. Οι διεκδικήσεις της Αντάντ και της Ελλάδας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:

• α) τις διεκδικήσεις του Βενιζέλου στο Συνέδριο του Παρισιού
• β) τη σημασία της στρατιωτικής παρουσίας της Ελλάδας στη Μ. Ασία για τη Βρετανία
• γ) τις αντιδράσεις των Ελλήνων της Μ. Ασίας και των Τούρκων

–  Άσκηση/δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ. Ενότητα 38: Ο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919-1922)

Διδασκαλία της ενότητας, με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Η ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας και οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού ως το καλοκαίρι του 1920
• β) Η απόρριψη της Συνθήκης των Σεβρών από το τουρκικό κίνημα αντίστασης
• γ) Οι εκλογές του 1920 και η επάνοδος του Κωνσταντίνου
• δ) Διπλωματικές επιτυχίες του τουρκικού κινήματος (συμφωνίες του Κεμάλ με Σοβιετική Ένωση, Γαλλία, Ιταλία)
• ε) Οι εξελίξεις έως τον Αύγουστο του 1922

Λέξεις κλειδιά: ελληνική διοίκηση Σμύρνης, Συνθήκη Σεβρών, δημοψήφισμα 1920, επέλαση στον Σαγγάριο, Δημοκρατικό Μανιφέστο

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

–  Ασκήσεις/δραστηριότητες 1 και 2 του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ. Ενότητα 44: Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά τον Μεσοπόλεμο

Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Η Δίκη των Έξι
• β) Η Συνθήκη της Λοζάνης (1923)
• γ) Παράγοντες έντασης και σχέσεις γηγενών-προσφύγων
• δ) Συνέπειες της άφιξης των προσφύγων στην πολιτική, οικονομική, κοινωνική ζωή και στον πολιτισμό

Λέξεις κλειδιά: Δίκη των Έξι, Συνθήκη της Λοζάνης, Σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών, τέλος Μεγάλης Ιδέας

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

–  Ασκήσεις/δραστηριότητες 1 και 2 (ενότητα 44) του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ. Ενότητα 41. Κοινωνικές διαστάσεις της κρίσης του 1929

Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Τα αποτελέσματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου
• β) H έκρηξη της οικονομικής κρίσης του 1929 (απλή αναφορά)
• γ) Η επέκταση της κρίσης-Η μεγάλη ύφεση (απλή αναφορά)
• δ) Κοινωνικές συνέπειες της κρίσης
• ε) Πολιτική του New deal-αντιμετώπιση της κρίσης

Λέξεις κλειδιά: δικαίωμα αυτοδιάθεσης λαών, κινήματα ανεξαρτητοποίησης, ενίσχυση αυταρχικών και εθνικιστικών ιδεολογιών, Μεγάλη Ύφεση – «Κραχ», ανεργία, New Deal (πολιτική εξόδου από την κρίση).

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Άσκηση/ δραστηριότητα 1 (ενότητα 40) του σχολικού βιβλίου.

–  Καταγραφή της αλυσίδας της κρίσης με βάση τα στοιχεία της πηγής αρ. 2 (ενότητα 40) του σχολικού βιβλίου.

–  Σχολιασμός των επιπτώσεων της κρίσης με βάση τις εικόνες αρ. 4 (ενότητα 40) και 1 & 2 (ενότητα 42) του σχολικού βιβλίου ή άλλων πηγών και εικόνων από το διαδίκτυο.

–   Σχολιασμός της πηγής αρ. 2 (ενότητα 41) του σχολικού βιβλίου, ώστε να αναδειχθούν οι τομείς παρέμβασης της πολιτικής του New deal του Ρούσβελτ.

– Συζήτηση για την κρίση σήμερα. Αναζήτηση αναλογιών με την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ. Ενότητα 43. Η υποενότητα «Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936»

Ενιαία διδασκαλία με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Η Σοβιετική Ένωση την εποχή του Στάλιν
• β) Ο φασισμός στην Ιταλία
• γ) Ο ναζισμός στη Γερμανία
• δ) η υποενότητα «Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου»

Λέξεις κλειδιά: Σταλινισμός, Φασισμός, Ναζισμός, «Ντούτσε», «Φύρερ», δικτατορία 4ης Αυγούστου, ΕΟΝ

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Σχολιασμός της έννοιας του φασισμού, όπως τον οραματίζεται ο Μουσολίνι στην πηγή αρ. 1 του σχολικού βιβλίου.

–  Άσκηση/δραστηριότητα 1 (ενότητα 42) του σχολικού βιβλίου.

–  Άσκηση/δραστηριότητα 2 (ενότητα 43) του σχολικού βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ. Ενότητα 45: Τα προμηνύματα και τα αίτια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Γερμανική, ιταλική και ιαπωνική επιθετικότητα πριν από την έναρξη του πολέμου (απλή αναφορά)
• β) Συγκρότηση του Άξονα Ρώμης-Βερολίνου και του Αντιδιεθνιστικού Συμφώνου
• γ) Στάση των δυτικών κρατών («πολιτική κατευνασμού») και Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ (απλή αναφορά)
• δ) Αίτια του πολέμου

Λέξεις-κλειδιά: Άξονας Ρώμης – Βερολίνου, Αντιδιεθνιστικό Σύμφωνο, «πολιτική κατευνασμού», Σύμφωνο Μη Επιθέσεως Μολότοφ – Ρίμπεντροπ

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Άσκηση/Δραστηριότητα 3 του σχολικού βιβλίου.

– Σχολιασμός της πολιτικής που ακολούθησαν απέναντι στον Χίτλερ τα Δυτικά Κράτη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ. Ενότητα 46: Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν τα ακόλουθα σημεία:

• α) Η αφορμή και η έκρηξη του πολέμου
• β) Αναφορά με βάση τον Χάρτη 1 στις πολεμικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη 1939-1941 (Blitzkrieg/«Πόλεμος-Αστραπή»), στη γερμανική επίθεση στη Σοβιετική Ένωση (1941- 1943), στις επιχειρήσεις στην Αφρική (1941-1943) και στις επιχειρήσεις στην Άπω Ανατολή (από το 1941), προκειμένου να γίνει κατανοητή η έννοια του «παγκοσμίου» πολέμου
• γ) Το τέλος του πολέμου

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

–  Ασκήσεις/δραστηριότητες 1 και 2 του σχολικού βιβλίου.

• α) τον ελληνοϊταλικό πόλεμο
• β) τον ελληνογερμανικό πόλεμο

Λέξεις κλειδιά: Τορπιλισμός της ΄Ελλης, ΟΧΙ, αλβανικό μέτωπο, ελληνογερμανικός πόλεμος

Προτεινόμενη δραστηριότητα

–    Σχολιασμός της πηγής 2 του σχολικού βιβλίου σχετικά με τη ρήξη ανάμεσα στην ελληνική κοινωνία και την ηγεσία της εξαιτίας της στάσης της τελευταίας στον πόλεμο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ. Ενότητα 48: Κατοχή, Αντίσταση και Απελευθέρωση Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Η Κατοχή
• β) Η Αντίσταση και τα αντίποινα γ) Η «Ελεύθερη Ελλάδα»
• δ) Η Απελευθέρωση

Λέξεις κλειδιά: Κατοχή, Αντίσταση, ΕΑΜ, ΕΔΕΣ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, «Ελεύθερη Ελλάδα», Κυβέρνηση του βουνού, τάγματα ασφαλείας

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Άσκηση/δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.

–    Με βάση το προτεινόμενο υλικό, να αναδείξετε τις μορφές Αντίστασης κατά των Γερμανών και τη συμμετοχή του λαού σε αυτές.

–    Πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό και φύλλα εργασίας στο 12 Οκτωβρίου. Η Αθήνα ελεύθερη: http://freeathens44.org/.

Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• α) Οι ανθρώπινες απώλειες και οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών (απλή αναφορά)
• β) Οι υλικές καταστροφές (απλή αναφορά)
• γ) Η κατάρρευση του βιοτικού επιπέδου
• δ) Η ηθική καταρράκωση
• ε) Η εξασθένηση του διεθνούς ρόλου της Ευρώπης (απλή αναφορά)
• στ) Ο.Η.Ε

Λέξεις κλειδιά: γενοκτονία, Ο.Η.Ε.

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Συζήτηση για τις συνέπειες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στις νεαρές ηλικίες.

–   Συζήτηση για το τραυματικό γεγονός του ολοκαυτώματος (ποικίλο χρήσιμο ψηφιακό υλικό στις Ψηφιακές Εκθέσεις του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος: http://www.jewishmuseum.gr/ψηφιακές εκθέσεις/

Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:

• α) τη σημασία των συμφωνιών της Γιάλτας και του Πότσνταμ για τον μεταπολεμικό κόσμο
• β) τις διαφοροποιήσεις και τη διαίρεση ανάμεσα σε Ανατολική και Δυτική Ευρώπη
• γ) τον ρόλο της αμερικανικής βοήθειας στην ανοικοδόμηση της μεταπολεμικής Ευρώπης γ) τον διπολισμό και τον Ψυχρό πόλεμο ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις και τις σημαντικότερες επιπτώσεις τους

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–  Άσκηση/δραστηριότητα 2 (ενότητα 51) του σχολικού βιβλίου.

–  Συζήτηση για τον Ψυχρό Πόλεμο και την πυρηνική απειλή.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ. Ενότητα 53. Η κατάρρευση των λαϊκών δημοκρατιών και η μεταψυχροπολεμική Ευρώπη

Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:

• α) το φαινόμενο της αποαποικιοποίησης
• β) τα κύρια προβλήματα του Τρίτου Κόσμου
• γ) τις μεταρρυθμίσεις στην Σοβιετική Ένωση και τις συνέπειές τους (νέοι πολιτικοί σχηματισμοί, μεταναστευτικό ρεύμα προς τις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, αναζωπύρωση ξενοφοβίας και ρατσισμού)

Προτεινόμενες δραστηριότητες

–   Συζήτηση για την ευθύνη των αποικιοκρατών για την υπανάπτυξη που μαστίζει σήμερα πολλές πρώην αποικίες.

–  Άσκηση/δραστηριότητα 2 (ενότητα 53) του σχολικού βιβλίου.

Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:

• α) τις συνθήκες που οδήγησαν στον Εμφύλιο Πόλεμο
• β) τα κυριότερα γεγονότα της εμφύλιας σύρραξης και την στάση των εμπλεκομένων
• γ) τις επιπτώσεις του εμφυλίου πολέμου στη μετεμφυλιακή Ελλάδα
• δ) τις κυριότερες πολιτικές εξελίξεις (οξυμένο πολιτικό κλίμα, στάση μοναρχίας, παρακράτος, δημιουργία νέων κομμάτων)
• ε) τις κυριότερες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές
• στ) τον κυπριακό αγώνα
• ζ) την επιβολή της απριλιανής δικτατορίας, την αντίσταση σε αυτήν και την κατάρρευσή της.

–  Άσκηση/ δραστηριότητα 1 (ενότητα 54) του σχολικού βιβλίου.

–  Ένα σύντομο χρονικό για τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη.

–  Άσκηση/δραστηριότητα 2 (ενότητα 55) του σχολικού βιβλίου.

–  Σχολιασμός της έννοιας της «μεταπολίτευσης» (με βάση το υλικό του σχολικού βιβλίου ή άλλο υλικό).